CHP ile AKP arasında yaşanan ‘Dersim polemiği’ nedeniyle 1937-1938’de yaşananlar tekrar gündeme geldi. Dersim meselesinde hangi arşiv araştırmacılara açık, hangisi kapalı? kritik belgelerde zaman aşımı var mı? Arşivlerin açılması için talimatı kim verir? tüm bu soruların cevabı, Cumhuriyet tarihin karanlık noktalarına ışık tutacak ve Dersim meselesinde polemiklere son verecek nitelikte. Konunun uzmanı tarihçiler İngiliz arşivleri dahil bir çok arşive ulaştıklarını ama Genelkurmay Başkanlığı’nın Dersim arşivlerinin kapalı olduğundan şikayetçi.
‘Mutlaka açılmalıdır’
- Yusuf Halaçoğlu
Üç ayrı arşivde Dersim ile ilgili veri var. Bunlar Genelkurmay arşivleri, TBMM arşivi ve İngiliz arşivleri. İngiliz arşivlerinde Seyit Rıza’nın yazdığı Fransızca mektuplar var ve herkese açık. Meclis zabıtlarıında Meclis’in aldığı kararlar ve tartışmalar yer alıyor bu da araştırmacılara açık. Genelkurmay arşivinde ise o döneme ait her türlü detay var, olayların öncesi ile ilgili gelişmeler, raporlar var, bölgenin etnik grubu nasıldır onlar detaylarıyla anlatılıyor. Olaylar raporlarla anlatılıyor. Ama açıklanmıyor. Bu arşivler açılmalıdır. Genelkurmay arşivlerinin tasnif edilmediği için kapalı olduğunu biliyorum. Başbakan Erdoğan ‘13 bin kişi ölmüş’ diyor bunların kaçı sivil kaçı eline silah almış eşkiya? Aynı PKK çatışması gibi bir şey orada yaşanan Alevilerle alakalı degil. Ayrıca kaç tane asker ölmüş bunlar da açıklanmıyor. İşin özü Genelkurmay arşivindedir. Mutlaka açılmalıdır.”
Açılsa da vermiyorlar
- Ayşe Hür - Tarihçi
Dersim harekatı adı üstünde bir askeri harekattır. Dersim Umum Jandarma Komutanlığı’nın Dersim raporu var. O da gizli değil. Müfettiş raporları ortaya çıkabilir Genelkurmay’dan. Askeri harekat boyutu hangi silahlar kullanılmış, bombalama nasıl ve neden yapılmış onlar açıklanır. Öncesinde hazırlanan raporlara ulaşılır, kim nereye sürgün edilmiş aileler parçalanmış görülür. Genelkurmay’da gerçek bilgi var, açmalılar. Özel bir kayıt koymadılarsa bu belgelerde zaman aşımı yoktur. Türkiye’de arşivler genel olarak berbat durumda. Atatürk’ün defterlerinin bile tümü yayımlanamadı. Kaç defter olduğu bile bilimiyor. Devletin tutumu bu tip olaylarda saklama yönünde tarihin geçmiş sayfalarının tarihçilerin araştırmacıların açmasına izn vermiyorlar başka bir çağda yaşıyoruz hiçbir suç yersiz kalmıyor. Gerçekler bir tek devletin arşivindeki kuru raporda saklı değil, halk türküleri bile bir rapordur. O sözlere yaşananlar yansımıştır. Sözlü tarihte rapordur. Amerikan arşivlerinde de var. Amerikan elçilik raporunda bu olaylar detaylı anlatılıyor. Türk Dışişleri arşivinde Nuri Dersimi’nin Suriye’den daktilo ile İngilizlere yazdığı mektup var. Meclis arşivi açıldı ama ne kadarı serbest, İstiklal mahkemesi zabıtları sakıncalı olduğu için kapalı. Bazı arşivler açılsa da verilmiyor, içeriğini bilmiyoruz. Arşivlerin kataloğu yok.
Gerçekler ortaya çıkar
- Ali Kaya Dersim Tarihçisi
Dersim konusunda araştırma yapıyorum kitaplar yazıyorum. Benim gibi araştırmacı tarihçiler için Başbakanlığın Osmanlı arşivi, Milli kütüphane, İngiliz arşivleri açık. Ben bir kısmı Genelkurmay belgelerine özel çabam sonucu ulaştım. İngiliz, Fransız, İtalya arşivine girdim. Canlı kaynaklarla görüştüm ama onlar arşiv değil sözlü tanıklar bu tanıkların özel arşivlerinden bir şey çıkarsa çıkar. Dönemin Elazığ bölgesinde çıkan gazetelerde bilgi vardır. Dönemde görev yapmış kişilerin anılarında var. Dersim’in külliyatı Genelkurmay arşividir. Bilen bilmeyen konuşuyor. Genelkurmay arşivini açtığı zaman gerçekler ortaya çıkar.
Vatan
