Kent, M.S 510 yılında Aziz John'un koruması altında kurulduğundan; Yunanca ''Yahya'nın Şehri'' anlamına gelen İoannina adını aldı.
Çanakkale Savaşı Kurmay Başkanı İzzettin Çalışlar, Rasih Nuri İleri ve Abidin Dino'nun memleketi olan Yanya 2. Murat tarafından 1431 yılında fethedildi.
2. Murat, Sinan Paşa Selanik'i aldıktan sonra; Yanya'nın yöneticilerine, şehri direnmeden teslim etmeleri durumunda kimsenin malına dokunulmayacağı, canına kıyılmayacağı, çocuklarının devşirme yapılmayacağı, kiliselerin camiye çevrilmeyeceği, ibadetlerinde özgür olacakları, Başpiskopos'un Roma döneminde olduğu gibi yargılama yetkisine sahip olacağı madelerini içeren bir ''Amanname'' gönderdi.
Kentin yöneticileri direnmeden teslim oldukları için, sultandan imtiyaz elde ettiler. Sultan 18 askeri, şehri teslim almaları ve Yanya'da yaşamaları şartıyla kente gönderdi.
Osmanlı'nın sürgün ve Anadolu'dan nüfus nakletmediği şehir, ayrı bir statü uygulanarak yönetildi.
Görevlendirilen askerler, Turkopolos adı verilen yerde evler inşa ederek, evlendiler. Yaşamlarını burada sürdürdüler.
Ulusal eğitimciler, öğle yemeğini yemek için, adaya sefer düzenleyen motora bindiler. Osmanlı'nın mirası yüzlerce yıllık çınar ağaçlarıyla dolu ada, konukların beğenisini kazandı.
Yemek sonrası, Yanya'yı yıllarca hükmeden Tepelenli Ali Paşa'nın (Yanya Aslanı) konağı ziyaret edildi.
Ali Paşa, 1788 yılında Yanya'ya vali yapıldı. Osmanlı'dan ayrılmak için Friki Eterya Derneği kuran Yunanlıları sertlik kullanarak bastırmak istedi. Osmanlı'nın gücünün azalmasını fırsat bilerek, Epir Bölgesi'nde nüfuzunu arttırdı. Osmanlı'dan bağımsız davranarak, Avrupa'daki devletlerle ilişkiye geçti.
Osmanlı için tehlikeli olmaya başlayınca; Yanya valiliği görevinden alındı. Ali Paşa kararı dinlemeyince, 2. Mahmut, Sadrazam Hurşit Ahmet Paşa'yı üzerine gönderdi.
Canına dokunulmaması şartıyla teslim olan paşa, hakkında çıkarılan kararı öğrenince; kendini savunmak amacıyla taraftarlarıyla konağına sığındı. Konağa gönderilen güvendiği bir adamı tarafından, odanın alt katından atılan kurşunlarla vuruldu. Kurşun delikleri konak ziyaret edildiğinde görülebilir.
Kafası kesilerek 2. Mahmut'a gönderildi. İbret olsun diye sarayda günlerce sergilendi. Daha sonra Silivrikapı Mezarlığı'na gömüldü. Gövdesi, Yanya Kalesi içindeki Fetihiye Cami'si avlusuna gömüldü.
Müze olarak kullanılan konağında; Ali Paşa'nın altın, gümüş ve mücevher işlemeli silahları, sevgilisinin giysileri ve birbirinden değerli takıları, işkence odası ve kullanılan aletler sergilenmekte. Yanya'yı ziyaret edenlerin, kesinlikle görmesini öneririz.
Athena, akşam üzeri gurubumuzu Yanya'da karşıladı. Athena ile Comenious Projesi nedeniyle geldiği İzmir'de tanışmıştık. Akşam için bir tavernada eğlence organize etmesini istedik. Pazartesi günleri Yanya'da canlı müzik yapılmadığından isteğimiz gerçekleşemedi.
Biz, İzmir'de tanıştığımız öğretmenler Athena, Lola, Kostas ve Yanya'da tanıştığımız Despina ile birlikte akşam yemeğimizi yedik. Yanya'daki son gecemizi geçirmek için otelimize döndük.
Gezi dönüşü, gezimizin son günlerinde Athena'nın eşini kalp krizinden yitirdiğini öğrenmek bizi üzdü.
Haber ve fotoğraf : Osman Gazi OKTAY