Van ve sınırındaki İran’ın Hoy kentinde kurulacak serbest bölgede 2 ülkenin firmaları da çeşitli avantajlara sahip olacak
Türkiye ve İran, mevzuatlarını yenileme çalışması yaparken, bu ülke Avrupa ve Rusya ile yaptığı dış ticarette Trabzon Limanı’ndan aktif olarak yararlanabilecek.
Türkiye, Batı ülkeleri ile ilişkilerini yeni bir düzleme oturtmaya çalışan İran ile güçlü ekonomik işbirlikleri kurmak için projeler geliştiriyor. Bunların en önemlilerinden biri olan, İran-Türkiye sınırında ortak bir serbest bölge kurulması projesinde çalışmalar sürüyor. Elde edilen bilgilere göre, Van ve sınırındaki İran’ın Hoy kentinde kurulacak serbest bölgede iki ülke firmaları çeşitli avantajlar sahip olarak faaliyet gösterecek. Şu aşamada iki ülkenin serbest bölge mevzuatları arasındaki farklılıkları gidermeye yönelik mevzuatları uyumlaştırma çalışmaları yapılıyor. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın martta İran’a yaptığı resmi ziyaretteki üst düzey görüşme masasında alınan kararlardan birisi de sınırda kurulacak bir ortak serbest bölgeydi.
Mevzuat değişecek
Hoy’un Van’a yaklaşık 2 saat uzaklıktaki en yakın İran şehri olduğunu belirten Ege Bölgesi ve İran İşbirliği Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Hossein Arian, Urmiye Ticaret Odası’ndan aldığı bilgiye göre, iki ülke cumhurbaşkanları nezdinde yapılan görüşmede ortak serbest bölge kurulması kararının alındığını ve bölgenin kurulmasının kesinleştiğini belirterek, “Ancak İran gümrük kuralları ile Türkiye’nin gümrük kuralları farklı olduğu için müşterek bir serbest bölge kurulması zor. Şu anda İran ve Türkiye gümrük mevzuatlarını uyumlaştırılıyor. Urmiye Ticaret Odası’ndan bu konudaki çalışmaların bitmek üzere olduğunu öğrendim” şeklinde bilgi verdi.
Yoğun ilgi var
Müşterek serbest bölge ile iki ülke ortasındaki kara sınırı avantajının kullanılmasının hedeflendiğini vurgulayan Arian, “İran’da 30 serbest bölge var. Türkiye’ye en yakın serbest bölge, sınırındaki Maku kentinde. Bu serbest bölgeyi Türk firmaları da kullanıyor. İran’da enerji ve işçilik çok ucuz. Türkiye’nin de teknoloji ve sanayi altyapısı güçlü. Kurulacak müşterek serbest bölgede iki ülke firmalarının bu avantajları kullanarak üçüncü ülkelere yönelik de üretim yapması hedefleniyor” dedi.
Hossein Arian, İran ile Batılı devletlerin nükleer müzakerelerde anlaşmaya varmaları sonrasında, Türkiye ve İran’daki şirketlerden Ege Bölgesi ve İran İşbirliği Derneği’ne yoğun başvuru geldiğini belirterek, “Özellikle ambargo zamanında İran’a sırt çevirmediği için Türkiye ile ticaretin geliştirilmesine öncelik vermek isteniyor. Biz bu nükleer anlaşmanın imzalanacağını düşündüğümüz için yaklaşık 6-7 önce kendimiz ticarete yoğunlaşacağımız şekilde hazırlandık” diye konuştu.
Fuarcılık önemli
Türkiye-İran ticaretinde avantajlı alanları belirlemek için araştırma yaptıklarını ifade eden Arian, şu bilgileri verdi: “Yeni dönemde şart ve kuralları çok iyi tespit etmeliyiz. Eski yöntemlerle iş yapamayız. İran-Türkiye arasında tercihli serbest ticaret için 11 yıl önce karar alındı, 2015’te tamamlandı. Bu kapsamdaki ürünlere yoğunlaşmak istiyoruz. Fuarcılık ilgili avantajlar var, kara sınırı çok önemli bir avantaj. İran, konumu nedeniyle Avrupa ve Afrika’dan Türkiye’ye gelen ticaret trafiğini kullanabilir.
Ziraat ve Halkbank
Türkiye-İran ve üçüncü ülkeler arasında ikili ve üçlü çoklu programlar ayarlamayı planlıyoruz. İran-Türkiye-Afrika, İran-Türkiye-Almanya gibi. Nakliye ve fuarcılığı önemli sektörler olarak görüyoruz.” Hossein Arian, İran bankalarının yeniden yurtdışı bağlantılarının sağlanması ile yurtdışı para transferinde yaşanan sorunların ortadan kalkacağı bilgisini verdi. Arian, Ziraat Bankası ile Halkbank’ın İran’da şube açmasının gündemde olduğunu, İran sermayeli Bank Mellat’ın da Türkiye’de daha aktif olacağını aktardı.
Lojistik yatırım
Arian, İran’la turizm konusunda da güçlü potansiyel olduğunu, bu alanda da girişimleri olduğunu vurgulayarak, “İzmir’de ve İran’da bir acenteyle anlaşma yaptık. Ege Bölgesi’nden İran’a tur düzenlemeyi planlıyoruz” dedi. İran, Avrupa ve Rusya ile yaptığı dış ticarette Trabzon Limanı’nı aktif kullanmak istiyor. Bu liman İran’ın Basra limanlarından yaptığı sevkiyatta daha ekonomik bir rota. İran, Tebriz-Trabzon arasında demiryolu projesini hayata geç irmek istiyor. Van Gölü’nde kesintiye uğrayan Türkiye-İran demiryolu da iki ülke lojistiğinde önemli bir pürüz oluşturuyor. Van Gölü’ne gelen trenler iki feribotla Tatvan’a ulaştırılıyor. Özellikle kışın bazı vagonların 2-3 ay durduğu belirtiliyor. İran, ciddi zaman kaybına yol açan bu kesintinin giderilmesini istiyor.
Doğu Anadolu’da ortak OSB hazırlığı
AP Eylem Planı’na göre başta İran olmak üzere komşu ülkelerle ticari ilişkiler geliştirilirken, öncelikle Doğubayazıt’ta İran ile Türk sanayicilerinin kullanımına yönelik özel destekli ortak bir organize sanayi bölgesi kurulması için çalışmalar gerçekleştirilecek.. Doğu Anadolu Bölgesinde serbest bölge kurulmasının ekonomiye katkısının irdelenmesi amacıyla fizibilite çalışmaları yapılacak. Kalkınma Bakanlığı’nca hazırlanan DAP Eylem Planına göre, bölgede mevcut kara gümrük kapıları modernize edilecek. Bu kapsamda da öncelikle Doğubayazıt ilçesinde İran ile Türk sanayicilerinin kullanımına yönelik özel destekli ortak bir organize sanayi bölgesi (OSB) kurulması amacıyla çalışmalar gerçekleştirilecek. Ayrıca benzeri uygulamaların diğer komşu ülkelerle de gerçekleştirilmesi için analiz, etüt ve fizibilite çalışmaları yapılacak.
Zor pazar temkinli davranın
İran’a, Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından uygulanan ambargonun kaldırılması kararı, Türk ihracat dünyasında heyecana yol açarken, Ekonomi Bakanlığı, Türk ihracatçılarının pazarın zorluklarını da göz önünde bulundurarak temkinli hareket edilmesinin gereğini belirtti. Yerel bir partner ile yola çıkılmasının önemli olduğu, ancak doğru partner konusunda titiz davranılmasının daha da önemli olduğu vurgulandı. Ekonomi Bakanlığı Anlaşmalar Genel Müdürlüğü Ortadoğu Ülkeleri Daire Başkanı Bilgehan Ramazan Caner ve Ekonomi Bakanlığı Serbest Bölgeler, Yurtdışı Yatırımlar ve Hizmetler Genel Müdürlüğü Yurtdışı Yatırımlar Daire Başkanı Ömür Atılgan, Ege İhracatçı Birlikleri Başkanlar Kurulu’na, “İran’a uygulanan yaptırımların kaldırılmasının Türkiye-İran ticari ilişkilerine etkileri” konulu bir bilgilendirme toplantısı yaptı. İran’ın 82 milyonluk nüfusu, 500 milyar dolarlık ekonomisi, uzun süredir ambargo altında kalmış tüketime aç bir halkın olması ve Türkiye’ye yakınlığı ile büyük fırsatları barındırdığını belirten Ekonomi Bakanlığı Daire Başkanı Bilgehan Ramazan Caner, Türk ihracatçılarına İran’a karşı iyimser ama temkinli yaklaşmaları çağrısında bulundu. Caner, İran pazarı ile ilgili riskleri ise şöyle özetledi: “İran’ın Dünya Ticaret Örgütü’ne üye olmaması, ekonomide sıkı korumacı politikaları, mevzuatındaki belirsizlikler, iç politik riskleri, iş yapma zorlukları, global ekonomiden kopuklukları.”
İlk Türk heyeti Tebriz’e çıkarma yaptı
İran’a uygulanan ambargonun kısa süre önce kaldırılmasının ardından Türk işadamlarından oluşan ilk ticari heyet Tebriz’e adeta çıkarma yaptı. Doğu Anadolu İhracatçılar Birliği (DAİB) ve Ekonomi Bakanlığı’nın organizasyonuyla gerçekleşen ziyarete, Erzurum Milletvekili Zehra Taşkesenlioğlu, DAİB Başkanı Cemal Şengel ve yönetim kurulu üyelerinin dahil olduğu 40 kişi katıldı. 120 iş görüşmesi yapıldı, 50’den fazlası olumlu sonuçlandı. DAİB Başkanı Cemal Şengel, ambargonun kaldırılmasının sadece İran değil tüm dünyanın ticaretine katık sağlayacağını belirterek, DAİB olarak 10 milyar dolarlık ihracat hedefi belirlediklerini aktardı. İran’a yapılan ziyarette çok üst düzey karşılamayla ağırlandıklarını belirten Cemal Şengel, Erzurum ve Tebriz’in İpekyolu hattı üzerinde olduğunu söyleyerek, bunun avantajından da yararlanacaklarını söyledi.Yapılan 120 görüşmeden 50’den fazlasının olumlu sonuçlandığının altını çizen Şengel, özellikle mobilya, gıda ve su ürünlerinde yatırım konusunda mutabakata varıldığını bildirdi.
Cemal Şengel, ortamın çok uluslu şirketlere bırakılmadan bir an önce büyük şirketlerin de devreye girmesi gerektiğini kaydetti.