27 Eylül 1923’te Gazi Mustafa Kemal Neue Freie Preese muhabirine şöyle demiştir: “Yeni Türkiye anayasasının ilk maddelerini size tekrar edeyim. Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Yürütme gücü, yasama yetkisi ulusun tek ve gerçek temsilcisi olan Meclis’te toplanmıştır. Bu iki kelimeyi bir biçimde anlatmak olasıdır: Cumhuriyet.”
Cumhuriyet iki şekilde ifade edilir. Devlet ve hükümet şekli olarak Cumhuriyet... Devlet şekli olarak Cumhuriyeti tanımlarken şöyle deriz: “Egemenlik ulusta ise o sistem bir Cumhuriyettir. Burada egemenlik kavramına dayanarak bir açıklama yaparız. Hükümet şekli olarak Cumhuriyet dediğimizde ise görünen şekilsel Cumhuriyeti anlarız. Yani, cumhurbaşkanı, başbakan ve bakanlardan oluşan siyasi yapılanmayı.”
Atatürk’ün Cumhuriyet tanımı şöyledir: “Cumhuriyet demokrasiyle yönetilen devlet demektir.” Sonra da şöyle devam eder: “Demokrasi ilkesinin en modern ve mantıksal uygulanmasını sağlayan hükümet şekli Cumhuriyettir.”
Türk devriminin en önemli aşaması Cumhuriyetin ilanıdır. Çünkü burada yapılan yüzlerce yıllık teokratik bir sisteme alışkın kültür ve geleneğinin üzerine tamamen ulus temeline dayalı yeni bir sistem gelmiştir.
Cumhuriyet bir yaşam biçimidir. Öyle bir yaşam biçimi ki Mustafa Kemal’in deyişi ile: “Türk ulusunun doğasına ve geleneklerine en uygun olan idare Cumhuriyet idaresidir.”
Cumhuriyet sözcüğü Arapça cumhur sözcüğünden gelir. Anlamı; halk, ahali, büyük kalabalık, toplu halde bir yerde bulunan kavim ya da ulus demektir.
Kısaca özetleyecek olursak cumhuriyet dendiğinde şu özelliklerini sıralamamız gerekir:
Cumhuriyet özgürlüktür ve özgür düşünce yanlısıdır.
Cumhuriyet erdemdir. Cumhuriyette asıl amaç erdemli ve namuslu insanlar yetiştirmektir.
Cumhuriyet eşitliktir. Yasalar önünde herkesin eşit olmasını öngörür.
Cumhuriyet en modern devlet ve hükümet şeklidir.
Mustafa Kemal 1 Kasım 1927’de Cumhuriyetin ilanından dört yıl sonra şu sözleri söylerken Türk ulusuna olan güvenini ve Cumhuriyetin temel niteliklerini şöyle özetliyordu: “Bağımsızlık, uluslaşmak ve zaferin temellerinden doğup yükselen cumhuriyet dört yıl içinde yılmayan bir düzenleme ve geliştirme ile ne denli sağlam temellere oturtulmuş ve aziz Türk ulusunun nasıl candan aradığı bir devlet biçimi olduğunu ortaya koydu ve kanıtladı.”
Görüyoruz ki Gazi Mustafa Kemal’in de dediği gibi Türk ulusunun candan aradığı bir devlet şeklinin adı cumhuriyettir. Bu yıl kuruluşunun 87. yılını kutladığımız Cumhuriyetimiz öyle kolay elde edilmiş bir sonuç değildir. Yapılan savaşımların sonunda gelinmiş, zorlukla elde edilmiş bir son noktadır. Kısacası Cumhuriyet çağdaşlıktır, modernliktir. Ya da Mustafa Kemal’in dediği gibi “Demokrasi ilkesinin en çağdaş ve akla yatkın uygulanmasını sağlayan hükümet biçimi Cumhuriyettir.”
Dr. Handan DİKER
