AKP’nin zamları da kurnaz oluyor. Önemli olayların arkasına gizlenip zamlar yürürlüğe
konuluyor. Elektriğe zam yaparsanız, doğalgaza zam yapmak zorundasınız. Çünkü, elektrik üretiminin yüzde 50’sinde doğalgaz kullanılıyor. Doğalgaz konusunda ise Türkiye tam anlamıyla dışa bağımlı hale geldi. Son 4 yıl içinde elektriğe gelen zam oranının yüzde 90 olduğundan haberiniz var mı?
Güneydoğu’da elektrik zamları vatandaşı hiç ama hiç etkilemiyor. Elektrik kullanımı ise
had safhada. Ahırmış, samanlıkmış aklınıza gelen her yer elektrikle ısıtılıyor. Tahsilat
dönemi geldiğinde, bir kuruş bile devlete ödeme yapılmıyor. Açıkçası, ödeme yapan sadece memurlar.
Yıllık kayıp 1,5 milyar lira
Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TEDAŞ), yetkilileriyle konuştuğumda, özellikle
Güneydoğu illerinde vatandaşın kullandığı elektriğin parasını ödememe gibi bir alışkanlığı bulunduğunu belirtiyorlar.
Başlangıçta “köylüye destek” olarak elektrik parası alınmazken, sonra bu kasabalara, ilçelere ve sonunda illere yansıdı. Özellikle terörün devam ettiği yörelerde, elektrik parası verenler parmakla gösteriliyor. İşte o parmakla gösterilenlerin karşısına da terör örgütü çıkıyor. “Bir daha elektrik parası ödemeyeceksin. Ödediğin taktirde evinin, işyerinin elektriği kesilir” tehdidinde bulunuluyor.
Bu durum, elektrik parası ödeyen vatandaşın da artık işine geliyor. “Ben elektrik parasını ödemek istiyorum ama örgüt buna engel oluyor. ‘Barajlar bize ait. O yüzden elektrik parası ödemeyeceksiniz” anlayışı yerleştirilmiş.
TEDAŞ, borcunu ödemeyenlerin zaman zaman elektriklerini kesiyor. Borçlarını ödeyen
olduğu gibi, görevlinin ayrılmasından hemen sonra kaçak kullanıma devam edenler ise
çoğunlukta. Kaçak kullanımın yöntemlerinden yaygın olanı da sayaca uğramayan yerinden elektrik hat çekiliyor. Artık elektriği para vermeden tepe tepe kullan…
Kaçak kullanımda en ağır yükü tarımsal sulamada kullanılan elektrik oluşturuyor. Yeraltından çekilen suların pompalarla çekilmesi sırasında hayli enerji harcanıyor. Çekilen suyun derinliği artıkça kullanılan elektrik de artıyor. Üretici, belki elde ettiği ürünün gelirinden fazlasını elektrik için ödemesi gerekecek. Böyle bir durumda açıkçası üreticinin işine gelmez.
Şanlıurfa, Mardin, Batman kaçak elektrik kullanımın önemli merkezleri. Buralarda mutlaka bir düzenleme yapılması, en azından üreticiye kolaylıklar sağlanması zorunlu. Ancak, kaçak kullanımın bedeli nasıl olsa Devlete borcunu ödeyen vatandaşlardan bir yerde alındığına göre kaçak kullanım da teşvik edilmiş oluyor, onların kaçak kullanımının bedeli de borcunu ödeyen vatandaştan çıkarılıyor. Yetkililerden aldığım bilgiye göre sadece Güneydoğu illerinde kaçak kullanımdan dolayı Devletin yıllık kaybı 1,5 milyar liranın üzerinde.
Para toplanamayınca devir de olmuyor
TEDAŞ’a bağlı 21 bölge var. Bunlardan birisi de Dicle Elektrik Dağıtım şirketi. 9 Ağustos 2010’da bu şirket Karavil-Ceylan ortak grubuna 228 milyon liraya satıldı. Ancak, bu şirket bugüne kadar TEDAŞ’dan devralınmadı. Çünkü, bu kadar kaçak elektrik kullanımı varken, elektrik parası da toplanamazken o şirket niçin alsın? Devir süresi bu ay doluyor. Büyük bir olasılıkla Dicle elektriği alanlar, bundan vazgeçtiğini yetkililere bildirecektir.
Diyarbakır, Mardin, Şanlıurfa, Batman, Siirt, Şırnak, Van, Hakkari, Bitlis, Muş kaçak
elektrik kullanımın Türkiye’de en yaygın olduğu iller. Bazı illerde kaçağı önlemek için alınan tedbirlerden kısmen sonuç alındı ama bu yetmiyor. Türkiye genelinde kaçak kullanım yüzde 10 civarında olmasına karşın, Güneydoğu’da bu oran yüzde 70’lerin altına hiç inmedi.
Dışa bağımlı politika sonucu
Şimdi de toplanamayan elektriğe yüzde 10 civarında zam geldi. Bu zamları da Elketrik
Mühendisleri Odası Başkanı Cengiz Göltaş’a sordum. İşte anlattıkları:
“Türkiye, doğalgazda yabancı ülkelere bağımlı hale getirildi. Doğalgaza gelen her türlü zam doğal olarak elektriğe de yansıyor. Çünkü, elektrik santraları doğalgazla çalıştırılıyor. Sıcak su kaynağına sahip Afyon, Kütahya gibi yerlerde bile doğalgaz yatırımı yapılıyor. Kaynak bizim olmadığı için dünyadaki doğalgaz, petroldeki her türlü dalgalanma bizi etkiliyor.
1987’de 500 milyon metreküp doğalgaz ithal edilirken, bu rakam bugün 43 milyar 800 milyon metreküpe ulaştı. Son 10 yılda doğalgaz ithalatı yüzde 250 arttı. Elektrik kamu hizmeti olmaktan çıkarıldı , özelleştirmeler eliyle şirketler için karlı bir işe dönüştü.”
Önceki hükümetler döneminde elektrik zamları manşetlere taşınırdı. Şimdi ise bu zamları gizlemek için de büyük çaba gösterildiği yansımalarından anlaşılıyor. AKP’nin kongresi olağandı ama zamlar tam anlamıyla olağanüstü oldu…
Saygı Öztürk